Phần thứ hai Viết báo cáo và thuyết trình kết quả nghiên cứu về một vấn đề văn hóa dân gian - CTST - Văn mẫu lớp 10 Kết nối tri thức

Chương này thuộc phần Chuyên đề học tập Ngữ văn 10, bộ sách Chân trời sáng tạo, tập trung vào việc trang bị cho học sinh kỹ năng nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn ở mức độ cơ bản, đặc biệt là trong lĩnh vực văn hóa dân gian. Mục tiêu chính của chương là:

* Cung cấp kiến thức nền tảng: Giúp học sinh hiểu rõ về khái niệm, đặc điểm của văn hóa dân gian, các phương pháp nghiên cứu văn hóa dân gian phổ biến.
* Phát triển kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng viết báo cáo nghiên cứu khoa học, kỹ năng thuyết trình, phản biện và làm việc nhóm.
* Ứng dụng kiến thức: Khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức và kỹ năng đã học để thực hiện một nghiên cứu nhỏ về một vấn đề văn hóa dân gian cụ thể.
* Bồi dưỡng thái độ: Nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Chương này thường được chia thành các bài học chính sau (tùy theo cách thiết kế cụ thể của từng trường và giáo viên):

* Bài 1: Tổng quan về nghiên cứu văn hóa dân gian: Bài này giới thiệu khái niệm văn hóa dân gian, các loại hình văn hóa dân gian (ví dụ: truyện cổ tích, ca dao, tục ngữ, lễ hội, nghề thủ công truyền thống...), tầm quan trọng của việc nghiên cứu văn hóa dân gian trong bối cảnh hiện đại. Học sinh cũng được làm quen với các phương pháp nghiên cứu văn hóa dân gian cơ bản như: điền dã, phỏng vấn, thu thập tài liệu, phân tích ngữ nghĩa...
* Bài 2: Lựa chọn đề tài và xây dựng đề cương nghiên cứu: Bài này hướng dẫn học sinh cách lựa chọn một đề tài nghiên cứu phù hợp với năng lực và sở thích cá nhân, đồng thời đảm bảo tính khả thi và ý nghĩa khoa học của đề tài. Học sinh cũng được học cách xây dựng đề cương nghiên cứu chi tiết, bao gồm: mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, kế hoạch thực hiện...
* Bài 3: Thu thập và xử lý dữ liệu: Bài này tập trung vào việc hướng dẫn học sinh cách thu thập dữ liệu một cách hiệu quả thông qua các phương pháp như: phỏng vấn người am hiểu về văn hóa dân gian, quan sát trực tiếp các hoạt động văn hóa, tìm kiếm và thu thập tài liệu liên quan (sách, báo, tạp chí, internet...). Sau khi thu thập dữ liệu, học sinh cần biết cách xử lý và phân tích dữ liệu một cách khoa học để rút ra những kết luận có giá trị.
* Bài 4: Viết báo cáo nghiên cứu: Bài này hướng dẫn học sinh cách viết một báo cáo nghiên cứu khoa học hoàn chỉnh, bao gồm các phần: tóm tắt, đặt vấn đề, tổng quan tài liệu, phương pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu, thảo luận, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo. Học sinh cần chú ý đến cấu trúc, ngôn ngữ và hình thức trình bày của báo cáo để đảm bảo tính khoa học và thuyết phục.
* Bài 5: Thuyết trình và phản biện: Bài này trang bị cho học sinh kỹ năng thuyết trình trước đám đông, cách sử dụng các công cụ hỗ trợ thuyết trình (ví dụ: PowerPoint), cách trả lời các câu hỏi phản biện một cách tự tin và thuyết phục. Học sinh cũng được rèn luyện kỹ năng lắng nghe và phản biện ý kiến của người khác một cách tôn trọng.

Sau khi hoàn thành chương này, học sinh sẽ phát triển được các kỹ năng sau:

* Kỹ năng nghiên cứu: Xác định vấn đề, thu thập thông tin, phân tích dữ liệu, đưa ra kết luận.
* Kỹ năng viết: Viết báo cáo khoa học, trình bày ý tưởng một cách rõ ràng, mạch lạc.
* Kỹ năng thuyết trình: Trình bày tự tin, sử dụng ngôn ngữ cơ thể hiệu quả, trả lời câu hỏi phản biện.
* Kỹ năng làm việc nhóm: Phân công công việc, phối hợp với các thành viên khác để đạt được mục tiêu chung.
* Kỹ năng tư duy phản biện: Đánh giá thông tin, đưa ra ý kiến phản biện có căn cứ.
* Kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin: Sử dụng các công cụ tìm kiếm, phần mềm xử lý văn bản, phần mềm trình chiếu.

Học sinh có thể gặp phải một số khó khăn sau khi học chương này:

* Chọn đề tài: Việc lựa chọn một đề tài nghiên cứu phù hợp và khả thi có thể là một thách thức đối với nhiều học sinh, đặc biệt là những em chưa có kinh nghiệm nghiên cứu.
* Thu thập dữ liệu: Việc tìm kiếm và thu thập thông tin về văn hóa dân gian có thể tốn nhiều thời gian và công sức, đặc biệt là khi nguồn tài liệu không đầy đủ hoặc khó tiếp cận.
* Phân tích dữ liệu: Việc xử lý và phân tích dữ liệu thu thập được đòi hỏi học sinh phải có kiến thức và kỹ năng nhất định về thống kê và phân tích định tính.
* Viết báo cáo: Việc viết một báo cáo nghiên cứu khoa học hoàn chỉnh đòi hỏi học sinh phải có khả năng diễn đạt ý tưởng một cách rõ ràng, mạch lạc và tuân thủ các quy tắc về trích dẫn và trình bày.
* Thuyết trình: Nhiều học sinh cảm thấy lo lắng và thiếu tự tin khi phải thuyết trình trước đám đông.

Để học tập hiệu quả chương này, học sinh nên áp dụng các phương pháp sau:

* Chủ động tìm hiểu: Đọc kỹ tài liệu, tham khảo các nguồn thông tin khác nhau để nắm vững kiến thức cơ bản.
* Thực hành thường xuyên: Tham gia tích cực vào các hoạt động thảo luận, thực hành viết báo cáo, thuyết trình.
* Tìm kiếm sự hướng dẫn: Hỏi ý kiến của giáo viên, bạn bè hoặc những người có kinh nghiệm nghiên cứu.
* Liên hệ thực tế: Tìm hiểu về các vấn đề văn hóa dân gian ở địa phương để có cái nhìn sinh động và sâu sắc hơn.
* Sử dụng công nghệ: Tận dụng các công cụ tìm kiếm, phần mềm hỗ trợ để thu thập, xử lý và trình bày thông tin.

Chương này có mối liên hệ chặt chẽ với các chương khác trong chương trình Ngữ văn 10, đặc biệt là các chương về:

* Văn học dân gian: Kiến thức về các thể loại văn học dân gian (truyện cổ tích, ca dao, tục ngữ...) sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về đối tượng nghiên cứu của mình.
* Văn bản nghị luận: Kỹ năng viết văn nghị luận sẽ giúp học sinh trình bày ý kiến và lập luận một cách thuyết phục trong báo cáo nghiên cứu.
* Kỹ năng đọc hiểu: Kỹ năng đọc hiểu sẽ giúp học sinh tiếp thu thông tin từ các nguồn tài liệu khác nhau một cách hiệu quả.
* Các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo: Chương này có thể được tích hợp với các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo như: tổ chức các buổi nói chuyện về văn hóa dân gian, tham quan các di tích lịch sử, văn hóa, thực hiện các dự án bảo tồn văn hóa dân gian.